Het houden van salamanders is niet helemaal vrij van wettelijke regelingen.
Sommige soorten zijn beschermd en mogen alleen gehouden worden als daar een ontheffing voor is verkregen.
Vroeger waren er veel verschillende wetten, maar sinds 1 april 2002 is de Flora- en faunawet van kracht, die alles voor de bescherming van soorten regelt.
Maar voor welke soorten gelden nu welke regels?
In dit artikel wordt daar inzicht in gegeven.

CITES is de uitvoeringsregeling van het Verdrag van Washington; een internationale verdrag inzake de handel in bedreigde en beschermde dier- en plantensoorten. Het gaat hierbij om op wereldschaal bedreigde soorten.
Dit verdrag is als EG verordening inzake de bescherming van in het wild levende dier- en plantensoorten door controle op het desbetreffende handelsverkeer omgezet in Europees recht (PbEG 1997, L61 ofwel verordening nr. 338/97).
Alle Europese landen moeten zich hieraan houden (ook Nederland en België).
Deze diersoorten zijn weer verankerd in de Flora- en faunawet.

Overigens gaat het hier slechts om een paar salamanders; namelijk de Chinese Reuzensalamander (Andrias davidanus) en de Japanse Reuzensalamander (Andrias japonicus) en twee Axolotl - soorten (Ambystoma dumerili, Ambystoma mexicanum).
Maar voor de axolotls gelden papieren alleen voor wildvang dieren, gekweekte dieren mogen vrij worden gehouden.
Reuzensalamanders worden slechts zelden door particulieren gehouden, maar indien je ze wilt houden dien je er dus een CITES certificaat bij te hebben.

De CITES/EG verordening is onlangs via de Regeling aanwijzing dier- en plantensoorten Flora en faunawet 5 maart 2002 in de Flora- en faunawet verankerd.

Sinds 1 augustus 1995 zijn veel Europese soorten door Nederland beschermd in de Flora- en faunawet (voorheen wet Budep; Bedreigde uitheemse dier- en plantsoorten). Deze wet Budep was een omzetting van de bescherming van uitheemse soorten uit de EU-Habitatrichtlijn (Richtlijn 92/43/EEG) voor de Nederlandse situatie.

Het gaat dan om soorten die op bijlage IV van de Habitatrichtlijn staan (deze soorten noem ik verder Habitarichtlijnsoorten). Onder de nieuwe Flora- en faunawet vallen dus dezelfde soorten als voorheen onder de wet Budep.
De Habitatrichtlijnsoorten zijn strikt beschermd.

Wildvangdieren kunnen alleen met een ontheffing worden gehouden of indien ze aangemeld waren toen de wet Budep (in 1995) in werking trad.
Voor gefokte dieren geldt een soepeler regime. De Regeling vrijstelling beschermde dier- en plantensoorten van de Flora- en faunawet is hierop van toepassing.
In artikel 19 is aangegeven dat soorten die niet voorkomen op een van de bijlagen van de CITES/EG verordening maar wel voorkomen op de Habitatrichtlijn bijlage IV zijn vrijgesteld van de verboden uit artikel 13 Flora en faunawet.

Dit betekent dat alléén in gevangenschap geboren en gefokte exemplaren van Habitatrichtlijnsoorten mogen worden gehouden zonder ontheffing. Maar daarbij moet wel aan de volgende voorwaarden zijn voldaan:
1. Ze moeten aantoonbaar in Nederland zijn gefokt of aantoonbaar legaal in een lidstaat (van de EU) zijn verkregen,
2. en ze moeten worden geregistreerd, overeenkomstig artikel 2, eerste lid, onder e, van de Regeling administratie bezit en handel in beschermde dier- en plantensoorten (31 maart 2002).

ad 1: Aantoonbaar gekweekt is natuurlijk een lastig begrip, maar je moet wel kunnen laten zien hoe ze dan gekweekt zijn (maak bijvoorbeeld af en toe eens een foto van een bakje larven of eieren) en precies bij van wie de je eerste dieren hebt gekregen.
ad 2: De administratie voor deze soorten moet de volgende gegevens bevatten: wetenschappelijke soortnaam en aantal; datum en plaats van verkrijging; naam, adres en land van de leverancier (de kweker); naam, adres en land van de afnemer (de 'koper'); datum van geboorte van de nakomelingen; per dier de datum en plaats van sterfte.

Daarnaast kunnen bijbehorende nummers van vergunningen of ontheffingen worden vermeldt als die er zijn. Ook is aan te raden zoveel mogelijk bewijzen te bewaren (aankoopbonnetjes, kweekverslagen e.d.).
De gegevens moeten met onuitwisbaar schrift worden gemaakt en de originele registraties en aantekeningen meten ten minste drie jaren na de datum van de laatste aangebrachte wijziging in het register worden bewaard.

voorbeelden van formulieren voor administratie registratie en overdracht zijn hieronder te downloaden.

Deze administratie moet aan de controlerende ambtenaar worden getoond indien dat gevraagd wordt. Het handigste is per salamandersoort een lijst bij te houden waarop je bovenstaande zaken aangeeft.
Op dit moment is er nog geen ervaring met de precieze omgang hiermee. Vraag bij het bestuur van de Salamandervereniging altijd naar de laatste stand van zaken!

Welke Habitatrichtlijnsoorten vallen nu onder de Flora en faunawet?

Het betreft alle grottensalamander-soorten (Speleomantes ambrosii, S. flavus, S. genei, S. imperialis, S. italicus, S. supramontis, S. strinatii), de Olm (Proteus anguinus), de Goudstreepsalamander (Chioglossa lusitanica), alle beeksalamanders (Euproctus asper, E. montanus, E. platycephalus), alle Alpenlandsalamanders (Salamandra atra, S. lanzai, S. a. aurorea), Brilsalamander (Salamandrina terdigitata), Egeïsche Landsalamander (Mertensiella (Salamandra) luschani), Italiaanse Kamsalamander (Triturus carnifex), Italiaanse Watersalamander (Triturs italicus), Zuidelijke Kamsalamander (Triturus karelinii) en Marmersalamander (Triturus marmoratus).
Dit houdt dus in dat ook alle ondersoorten beschermd zijn.

In de genoemde regeling is ook aangegeven dat indien er soorten aan bijlage IV worden toegevoegd door de EU deze ook meteen onder de Flora- en faunawet zullen vallen!
Een aantal Europese salamandersoorten staat niet in de Flora- en faunawet zoals Donau-kamsalamander Triturus dobrogicus, Karpatensalamander, Triturus montandoni, Spaanse Watersalamander Triturus boscai en Spaanse Ribbensalamander Pleurodeles waltl.
Maar deze soorten zijn in het land van herkomst wel beschermd, dus eigenlijk kun je deze alleen via nakweek verkrijgen of met een ontheffing in het land zelf vangen (maar dit laatste is voor particulieren vaak onmogelijk om geregeld te krijgen).
Je hoeft er geen administratie voor bij te houden.

Per 1 mei 2004 zijn door de uitbreiding van de EU met een aantal nieuwe lidstaten ook de lijsten van Europees beschermde soorten aangepast. Voor ons van belang is de toevoeging van Triturus montandoni op bijlage II en IV van de Habitatrichtlijn (92/43/EEC). Dit betekent dat ze ook onder de Flora- en faunawet komen te vallen. Concreet betekent dit dat je voor deze soort ook een administratie moet bijhouden en je dus moet kunnen aantonen dat je je dieren legaal hebt verkregen. Als je vorig jaar deze dieren gekocht hebt, zorg dan dat je het bonnetje nog hebt met daarin de vermelding van de naam van de salamander. Ook voor Triturus dobrogicus wordt verwacht dat deze onder de Flora- en faunawet komt te vallen, omdat naar verwachting ook deze soort Europees beschermd zal gaan worden.

Het blijft dus raadzaam ervoor te zorgen dat je altijd kunt aantonen hoe je aan de dieren bent gekomen. Vraag een geschreven of ondertekend bewijs van degene van wie je ze overneemt. Is het een handelaar vraag dan een uitgeschreven bon, met de naam van de soort, datum van aankoop en aantal aangeschafte exemplaren.
Indien het een particulier betreft dan kun je volstaan met een vergelijkbaar formulier waarop je beide een handtekening zet bij de overdracht.

Als je gekweekte Italiaanse Kamsalamanders, Triturus carnifex, van Nederland naar België of Duitsland brengen dan hoef je daar geen uitvoerpapieren meer voor te hebben vanuit Nederland. Het andere land stelt mogelijk andere eisen; vraag dat altijd na.
In Duitsland geldt dat als een Duitser dieren weg wil doen of wil overnemen dat met papieren moet worden geregeld.
Voor België geldt dat de omzetting van de Habitatrichtlijn in nationale wetgeving niet heeft plaatsgevonden. Daardoor mag je in België nog alle bovengenoemde Europese soorten zonder ontheffingen houden.

Maar ook voor hier is het aan te raden om een administratie bij te houden. Indien het ooit tot omzetting van de wetgeving komt kun je in ieder geval aantonen dat je je dieren legaal hebt verworven.